<< KONA
Uyghurlarning anisi
Abdurehim Abletxan Blogidin elindi
Dunyada eng tatliq bir nerse bar. U bolsimu - anam! - (xatiremdin)
Munewwer ana digen uqumgha bizning köp sanliq anilirimiz toshmaydu. Sewep ularning baliliri chet'ellerde oqup unwanlar élip shöhret qazinalmighan yaki qatirisigha ali mektepte oqup nemunilik kadir bolalmighan, we yaki teshkillik i'ane pa'aliyetliri bilen jemiyette daghdugha qozghiyalmighan.
Ular peqetla bizni tughqan. Kiyimlirimizni tikip-yamap bergen. Addi tamaqliri bilen qosiqimizni toydurghan. Èhtimal bundaq addi xizmetler bilen munewwer ana bolush shertige toshmaydu. Peqet az sandiki ayallarghila nésip bolghan bu shöhret bashqilarning közge chéliqidu....medhiyleydu....
Milyonlighan anilargha omolashqan xizmetler normal sanilidu. Ular nopuzluqlarning diqqitini jelp qilalmaydu. Ular shundaq bolushqa tégishliktek ün-tinsiz yashap ölüp kétidu... Körünüp turuptiki 99% uyghurning anisi munewwer ana qatarigha kirelmeydu.
Ularning üsti-béshidekla namrat könglide peqet öyi balisidin bashqa ulughwar istek-xizmetler bolmighachqa bu shereplik namgha érishelmeydu. Ular ish-oqiti ilgiri kelmeywatqan erlirining achchiqini chiqirishigha, balilirining ditigha yaqmay silkeshlirige....Ömür boyi özgermeydighan rengsiz turmush rétimigha xuddi baghlaqtiki qoydekla köönüp ketken.
Ular üchün bu ishlar bekla normal. Bundin bashqichirek turmushni, hayatni oylash ular üchün tolimu qorqunuchluq gunahkar tuyghu. Ayallar hoqoqi....Yérim dunya.....Jemiyettiki orun...Digenler peqet télwizorda köröp-anglap qoyushqa tégishlik bolghan bashqa dunyagha xas atalghular. Bularning özi bilen héchqandaq alaqisi yoq. Chünki ularning turmushi xatirjemlikni nishan qilghan. Balilirining, érining xatirjemlikini buzidighan herqandaq ish-herket ularning neziride eng iplasliq. Meyli u pütün dunyada omolashqan bolsun yaki alahide étiwar siyaset bolsun beribir. Ulargha kériki peqetla xatirjemlik , balilirining ikki jüp közning ichide chong bolishi. Ular a'ile zorawanliqigha qarshi turup hoqoqini qoghdashni xalimaydu. Chünki bu hoqoq balilirining yitim bolishi yaki öyige soghuq keypiyatning yéyilishi bilen qolgha kélidu. Shunga uyghur aniliri hoqoqsizliq ichide uwilinip ketsimu bu temi achchiq hoqoqni xalimaydu.
Erlirining sirtta yutup kirgen achchiqini chiqirishigha, chong bolghan balilirining silkep-waqirishigha, kichikide chichip qoyghan poqini adalap bügén chong bolup tépip qoyghan balasini yoqutush üchün kimlerningdu ishikide shumshiyip turghan halitige. Turmushning yene qandaq balalirining kélishini bilelmey yüriki pulanglap qalghan bicharilikige, héchkimning neziri chüshmeydu.... Peqet ular ölüp ketkendin kéyinla erlirining, balilirining chüshlirige kirip yighlitidu.
Ularning ömride héchqandaq shexsi arzu-hajiti bolmaydu. Ularning xoshalliqi balilirining xoshalliqi, erlirining xoshalliqi. Ular héyt-ayemlerde amal bar balilirigha birer qur kiyim, bolmighanda bir yéngi ayaq élip bérishke tirishidu. Özi bolsa kona ayiqini obdan maylap, paypiqini yamap,héyt teyyarliqini püttüridu. Türme derwazisida balisini körüwélish üchün künlep olturup saqlawatqan bichare anilar, nahiye bazirighimu bérip baqmay ömri étizda ötiwatqan japakesh apilar, erliridin bir ömür" séni söyimen" digendek muhebbetlik sözlerni anglap baqmighan déhqan ayallar. Yiraqlargha ketken oghul-qizlirigha her kéchisi ünsiz yighlap du'a qilidighan charisiz apilar.....hey ....apilar...bichare anilar..... mana bular uyghurning aniliri.
Toghra uning balisi yaxshi adem bolalmidi. Xolum-xoshnilar arisida pexirlen'güdek xizmetlerge érishelmidi. Apa bolghan ademning qolidin nimimu ish kelsun. U jahanning ishlirini qanchilik chüshinidu deysiz. Peqet balilirining teliyi kelmigenliki tüpeylidin yaxshiraq turmushqa érishelmigenlikini bilidu. Chünki ular balilirining bashqa balilardin döt emeslikige ishinidu.
Ular kitaplardiki munewwer anilardek weten-baturluq, jasaret-algha ilgirlesh digendek atalghularni bilmeydu. Ular xuddi mollitoxti yüzidiki sadirning sawatsiz anisidek, mustapa kamalning tul qalghan japakesh apisidek, xojiniyazning ömri taghda ötken mezlum anisidekla héchnimini bilmeydu. Ular peqet balilirining qiliwatqan ishigha qarap turidu. Baliliri bezide qizzip kétip apisigha chüshendürüp ketse balisigha peqet mazuz bolup qarap kétidu.
Shahmensurning jénini alqan'gha élip jengge ketkenlikige, abduxaliq uyghurning özi tallighan yolda mangghanliqigha, méhrigülning ichkiride jiq pul tapqili bolidighanliqini ézip chüshendürishige, sadiqjanning ete bashlap choqum yaxshi adem bolimen dep qesem qilishlirigha qarap qalghandek, ünsiz yighlap qalidu.......
Ular erliriningla emes belki baliliriningmu qilghan ishliridin gumanlinishqa pétinalmaydu. Xuddi öydiki kona shiredek hemmige xizmet qilip sükütsiz qarap turidu. Chünki ular muhebbitini gumanlanmasliq bilen ipadileydu. Ularning ayding kéchiliri....érining quliqigha tatliq pichirlashliri......turmushtin-hayattin alidighan ayalliq hés-tuyghuliri....bekmu yiraqta qalghan. Ularning ornini, xatirjem emma rengsiz turmush igelliwalghan. Buni özi xalap qobul qilghan. Èrining qangsiq ter kiyimlirini, balilirining poq-süydük purap turidighan latilirini köngül qoyup yuyush, qazandiki tamaqning nechche tal göshini chandurmay balilirigha sélip bérish, xoshnilarning aldida ularning qiliqlirini xoshalliq bilen sözlep bérish hayatining xoshalliqi, ömrining bexitlik minutliri.
Biz üchün minnetsiz pidakarliq qilip kéliwatqan bir top bar. U bolsimu bizning apilirimiz.
Biz üchün semimi yash töküp kéliwatqan yene bir türküm ademler bar. U bolsimu yenila bizning anilirimiz.
Bizning hayat tügmenlirimizning normal aylinishigha bughday ornida talqan boliwatqan bir körümsiz ademler bar. Ular biz uyghurning apiliri.
Dunyada hemme nersining derije-bahasi bolidu. Biraq anilirimizning derijisi bolmaydu. Ular meyli alim-piraffisorning yaki oghri-qaraqchining anisi bolsun perqlenmeydu. Ulardiki bizler üchün soqidighan yürekning rétimi oxshash bolidu.
Dunyada bizni jelp qilidighan shawqun-sürenlik we rengdar-shekillik nersiler alahide körinidu. Emma uyghur anilarning jimjit-rengsiz turmushi diqqetni jelp qilalmaydu. Biraq, heqiqi pidakarliq we chin muhebbet mushu addiliq ichidila mewjut bolidu.
Aqqu digen janiwar hemrasi ölüp ketse ömür boyi tenha ötidiken. U belkim kéyinki hayatini ilgirki eslimige atap yashaydighandu. Apilirimiz tulluq azabini balilirining turmushida gheyri yüngi shey'ining bolmasliqi üchün xoshalliq bilen qobul qilidu. Ular yalghuz tagh , yalghuz bagh bolup ömirining axirigha qeder bizning yénimizda jimjit yashaydu.
Ayallar hoqoqi-e'en’eniwi turmush qurulmisidiki anilirimiz ichide omomlishalmighan. Bu kishilik hoqoq pa'aliyetchilirining meghlubiyiti bolsimu biraq apilirimizning süküt ichidiki ghelbisi. A'ilidin ibaret bu muqeddes uqumgha anilirimizning töligen bedili. Adem menggü özi érishishke tégishlik bolghanni taki qiyametke qeder telep qilidighan mexluq. U nerse del hoqoq-menpe'et. Apilirimiz ademler ichidiki bu imtiyaz we hoqoqni bizler üchün terk qilghuchi birdin-bir top.
Ular özining xoshalliqini, bizning chirayimizdin, hozur-me'ishetlirni, bizning, üsti-béshimizdin, yewatqan loqmimizdin izdeydu. Özining xoshalliqi üchün mangghan putliri qolashmay titreydu. Èghizigha salmaqchi bolghan me'ishetliri gélidin ötmeydu.
Ularning bu xil turmushi bilimlik, üstün dunya qarashqa ige zamaniwi ayallar topining hésdashliqini qozghaydu. Dewrning yéngiliqliridin, zamaniwi ayallarning rengdar turmushidin behirlinelmeywatqan bichare halitige échinidu. Ularning bir öyüm bir balam dep yashawatqan békinme muhitini özgertishke tirishidu. Mahiyette bu gherpning shexsni merkez qilish telimatining gheyri ündürmisi. Shexsni merkez qilish heqiqeten ilghar dunya qarash. Biraq melum ademler topini asas qilghan munasiwet zenjiride bu eng xata uqum.
Anilirimiz tarixtin buyan bizning munasiwet zenjirimizde shekillenmeywatqan pidakarliqni izchil dawamlashturup kéliwatqan birdin-bir kishiler.
Biz munewwer dimeslik bilen ular munewwer bolalmamdu ?!
Biz eng ulugh dimeslik bilen ulugh bolalmamdu ?!
Heqiqi ulughluq bizning bahayimiz asasida bolalmaydu. Biz peqet nezirimizdiki ulughlarghila meptun bolup ötiwérimiz. Emma heqiqi ulugh adem bolghan apilirimiz bizning alqishlirimiz bolmisimu bir ulughning xizmitini qiliwéridu.
Hey......Uyghurning apiliri....bizning nezirimizde bichare...emma hayatimizdiki eng qudretlik anilar...siler közimizge dawamliq körünüp turmaydighan yürikimiz. Ünsiz xizmet qilidighan jigirimiz....silersiz uyghurning tarixi...bügüni we etisi mümkin emes....
Yaratqan perwerdigar dunyadiki eng ali xizmetni peqet silergila ishinip tapshurghan. Silerni insaniyet alimidiki özige eng yéqin kishiler qilghan. Chünki siler pidakarliq bilen yughurilip tughulup, shöhretsiz parchilinip ölüp kétidighanlar. Siler méning qelbimde!
Bu eser wetende neshir qilin'ghan Abdurehim Abletxan Blogi http://ablathan.blogbus.com din élindi.
